ضرورت تامین منابع مالی پایدار در شهر رشت/ نمونه های موفق درآمد پایدار

حدود ۷۳ درصد مرد کشور، ساکن شهرها هستند و شهرداریها به این تعداد جمعیت، روزانه بالغ بر ۱۳۳ نوع خدمت متمایز ارائه میدهند. شهرداریها که در ابتدا به آنها بلدیه میگفتند، ً به عنوان سازمانهایی خدماتی ایجاد شدند. به همین خاطر تأکید چندانی بر مقوله کسب درآمد آنها نشده بود. از ابتدا تا چند دهه، عمده هزینه های شهرداریها توسط دولت تأمین می شد؛ علت این امر الگوبرداری شهرداریها از نمونه های اروپایی بود. امروزه در بسیاری از شهرهای کشور، نحوه کسب درآمد توسط شهرداریها به مسئله مهمی تبدیل شده است شهرداریها، سازمانهای محلی و نمایندگان آنها در شورای شهر، منتخب مردم هستند و باید در چارچوب قوانین مربوطه از محل درآمدهای محلی، امور خدماتی و عمرانی، شهر را اداره کنند.
از این رو، روی آوردن شهرداریها به بازارهای مالی و مشارکت با بخش خصوصی به منظور تامین بخشی از هزینه های خود و داشتن درآمدی پایدار ضروری به نظر میرسد. متأسفانه بدلیل فقدان بستر مناسب نهادی و ابهام قانونی الزام در این حوزه، شهرداریها تاکنون قادر به بهره گیری مناسب از امکانات بازارهای مالی نبوده اند. در سالهای اخیر نیز رکود بازار زمین و مسکن در کشور ما که در پی رکود اقتصاد جهانی ایجاد شده بود، باعث شد اکثر شهرداریهای کشور که به درآمدهای ناشی از ساخت وساز دلبسته بودند ناگهان دچار مشکلات شدید مالی شوند
شهر رشت با پیشینه کشاورزی مناسب، می تواند به نوعی در توزیع و تولید فرآوری محصولات کشاورزی و دامی، برای برخی از شهرداریها از طریق مشارکت در آن اینده ای درخشان متصور شد.
خلاقیت، استفاده بهینه از فرصتها و بهره گیری از شرایط خاص هر شهر، تنها توصیه ای است که میتوان در این زمینه با قاطعیت ارائه داد
شهرداری ها با ساکنین خود بصورت فعالیت مشارکتی میتوانند کسب درآمد کنند، مشارکت در پرورش محصولات گلخانه ای نمونه ای از ان است. تولید نهال درختان خاص و گران قیمت، گل و گیاهان زینتی و گیاهان دارویی و حتی محصولات کشاورزی خاص میتواند به عنوان گزینه ای برای درآمدزایی شهرداریهای، ابزاری کارآمد باشد. برای مثال استان فارس در زمینه مرکبات اقدامات مناسبی داشته است. در این استان لیموشیرین، نارنج، انواع پرتقال، لیموترش، نارنگی و بالنگ بهعمل می آید. همچنین این استان؛ استعداد پرورش محصولات جدیدی نظیر بلوبری، انبه، پشین فروت و دیگر محصولات را نیز داراست. از روغنها و تفاله های هسته مرکبات، مواد متعدد تهیه میشود که در صنایع بهداشتی و دارویی کاربرد دارد. مهمترین محصولات جانبی این کارخانه های فرآوری مرکبات، پالپ خشک شده، ملاس، پالپ شسته شده، اسانس و روغنها هستند. نمونه هایی از محصولات تولیدی چنین کارخانجاتی هیسپردین، نارنجین، لیمونین، آنزیمها، اسانسها، ترکیبات شیمیایی طعم دهنده و پکتین هستند.. درسالهای گذشته، بخشی از محصول مرکبات ایران به عربستان صادر شده و در آنجا به شکل آبمیوه های معروف »رانی« فرآوری و بسته بندی شده و به بسیاری از کشورها از جمله کشورمان صادر میشود. ترکیه نیز از جمله کشورهایی است که از بسته بندی و فرآوری محصولات باغی کشورمان و صدور آن به کشورهای اروپایی سود سرشاری عاید می‌کند. ً بخش شهرداریها معمولا بزرگی از آنرا به فضای سبز تبدیل می‌کنند. این در حالی است که در همین اراضی اغلب امکان کاشت گیاهان دارویی وجود دارد. تعدادی از شهرداریهای کشور در سالهای گذشته، کشت گیاهان دارویی در پارکها و محوطه های فضای سبز را آغاز کرده اند. که شهر رشت در این پارک حاشیه ای خیابان جوان در کنار رودخانه دارای سابقه است نمونه های کاشته شده در ایران شامل اسطوخودوس، رزماری، افسنطین، بوده که ارزش تجاری دارد. با توجه به اینکه سطح فضای سبز در شهرها ً وسیع است، ارزش تجاری کاشت این گیاهان معمولا توسط شهرداری قابل توجه خواهد بود. در حال حاضر، شهرداری تعدادی از شهرهای استرالیا و نیوزلند بخشی از درآمد خود را از طریق واگذاری انحصار فروش برگهای درختان جنگلهای مصنوعی اکالیپتوس اطراف شهرها و سرمایه گذاری در شرکتهای فرآوری محصولات و تولیدات وابسته به این نوع از درختان به دست می آورند
(www.citizenmetalsmumbai.com)
کاشت گونه های خاصی از درختان و درختچه ها، همچنین میتواند چهره ای خاص به شهر ببخشد. این موضوع میتواند به جذب گردش گران نیز کمک کند .)Mealing et al,2009(
از این رو شهرداریها نیز میتوانند به کمک ابزارهای مناسب، از طریق مشارکت در فعالیتهای اقتصادی کسب درآمد کنند.
یکی از ابزارهای حضور شهرداریها در فعالیتهای اقتصادی، سازمان سرمایه گذاری شهرداری است. البته این به معنای حضور مستقیم شهرداری در این حوزه ها نیست. درآمدزایی پایدار برای شهرداریها از محل مشارکت هم اکنون کشورهایی نظیر اسپانیا، آمریکا، اتریش و هلند با فرآوری زعفران، درآمدی بیش از تولیدکنندگان اصلی این محصولات کسب می‌کنند. در زمینه درآمدزایی پایدار به کمک بخش کشاورزی، پروژه ای که در شهر بم انجام گرفت جالب توجه است. در سال ۲۰۰۲ میلادی، پروژهای مشترک با همکاری استانداری استان کرمان و سازمان توسعه صنعتی ملل متحد شد تا با تکیه بر مزیت رقابتی شهرستان بم در زمینه تولید ًشروع شد
(.http://unido-hwa.magfa.com/PrjResultBam.htm )
در جلسه های که با حضور باغداران این شهرستان تشکیل شد؛ با هماهنگی های انجام شده، درختان خرما توسط گرده نمونه های اصلاح شده، گرده افشانی شدند. در این شهرستان نظیر دیگر نقاط کشور، برداشت و بسته بندی محصول خرما به صورت سنتی انجام میشد سر انجام این طرح، به بار نشستن به بیش از چندین محصول از خرما انجامید که خود اشتغال زیاد و درامد پایدار مالی بالایی را نصیب شهر گردانید.
برخی از نهادهای بین المللی، درصورتی‌که محصول خاصی پرورش داده شود از لحاظ مالی و تکنیکی به شهرداریها کمک می کنند. )‌. http://www.vetiver.org
به بیان دیگر وجود یک رویکرد مدیریتی مطلوب ضروری ست تا بتواند منابع درآمدی شهرها را با مبانی نظری توسعه پایدار برای شهر رشت شهری ایجاد نماید.